9 may faşizm üzərində qələbə günü
9 May 1945-ci ildə 1939-1945-ci illər İkinci Dünya müharibəsinin tərkib hissəsi olan Böyük Vətən müharibəsi başa çatdı. 22 iyun 1941-ci ildə, faşist Almaniyasının 1939-cu il sovet-alman müqavilələrini pozaraq Sovet İttifaqına hücum etməsi ilə başladı. Müharibə təxminən dörd il davam etdi və bəşər tarixində ən böyük silahlı toqquşma oldu. Barentsevdən Qara dənizlərə qədər uzanan cəbhədə müharibənin müxtəlif dövrlərində eyni vaxtda 8 milyondan 13 milyona qədər insan vuruşdu, 6 mindən 20 minə qədər tank və hücum silahı, 85 mindən 165 minə qədər silah və minaatan, 7 mindən 19 minə qədər təyyarə istifadə edildi.
Faşizm üzərində qələbə İkinci Dünya müharibəsi nəticəsində baş verən tarixi bir hadisədir. Faşizm 1930-cu illərdə Almaniyada böyüyən və Adolf Hitlerin nasist rejiminə səbəb olan siyasi ideologiyadır. Nasistlər Avropada hegemonluğa can atdılar və müharibələr yolu ilə genişləndilər.
Xalqımız faşizm üzərində qələbə üçün özünün 600 min oğul və qızını cəbhəyə yola salmışdı. Azərbaycanda təşkil olunmuş diviziyalar Qafqazdan Berlinədək şanlı döyüş yolu keçib, minlərlə həmyerlimiz partizan dəstələrinin tərkibində vuruşublar.
Qələbə Azərbaycan xalqına da asan başa gəlməyib. Müharibədə iştirak etmiş soydaşlarımızın təxminən yarısı döyüşlərdə həlak olub. Onlar amansız döyüş meydanlarında fədakarcasına vuruşaraq, həm də doğma Azərbaycanı faşizmdən qorudular. Respublikamızı təmsil edən 170 mindən çox döyüşçünün orden və medallarla təltif edilməsi, 130 nəfərin isə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülməsi buna sübutdur.
Xalqımız arxa cəbhədə də misilsiz əmək hünərləri göstərib, ordunun ehtiyaclarını ödəmək üçün gecə-gündüz bilmədən fədakarlıqla çalışıb. Böyük Qələbəyə xüsusən neft Bakısının töhfəsi əvəzsizdir. Müharibə illərində Sovet İttifaqında hasil olunan neftin dörddə üç hissəsi, aviasiya benzininin və yüksək keyfiyyətli sürtgü yağlarının 85-90 faizi Azərbaycanın payına düşürdü. Faşizm üzərində qələbənin təmin edilməsində həlledici rol oynamış sovet ordusunun tank və təyyarələrinin tam əksəriyyəti Bakı neftçilərinin göndərdiyi yanacaqla hərəkətə gətirilirdi. Ona görə də Azərbaycan nefti olmasaydı, sovet-alman cəbhəsində hərbi əməliyyatların nə ilə nəticələnəcəyini təsəvvür etmək çox çətindir. Buna görə də İkinci dünya müharibəsində şərəfli döyüş yolu keçmiş Azərbaycan övladlarının tarixi şücaətləri, habelə arxa cəbhədə fədakarlıqla çalışanların xidmətləri heç vaxt yaddaşlardan silinməyəcək, gənc nəslə vətənpərvərlik nümunəsi olacaqdır. Ümummilli lider Heydər Əliyev Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 50 illiyi münasibətilə keçirilən təntənəli gecədəki nitqində bu barədə demişdi: “Bu Qələbənin çalınmasında Azərbaycanın xüsusi rolu bir də ondan ibarətdir ki, Azərbaycan Respublikasının nefti o vaxtlar həmin müharibənin uğurla aparılması üçün ən mühüm amillərdən biri olmuşdur. Həmin dövrdə Sovetlər İttifaqında çıxarılan neftin 70 faizi Azərbaycanda hasil edilirdi. Bu qədər neft Azərbaycan neftçilərinin fədakar əməyi sayəsində istehsal olunurdu. Şübhəsiz, nəticə çıxarmaq çətin deyil ki, əgər Azərbaycan nefti olmasaydı, motorlar müharibəsi, texnika müharibəsi o qədər uğurlu və müvəffəqiyyətli ola bilməzdi… O vaxtlar Azərbaycan alimləri tərəfindən yüksək keyfiyyətli benzin, kerosin və başqa neft məhsulları ixtira olunaraq, respublikamızda istehsal edilirdi…”
Faşizm üzərində qələbə demokratiya və azadlığın zülm və diktatura üzərində qələbəsinin simvolu oldu. Bu mühüm hadisə İkinci Dünya müharibəsinin sona çatması və bəşər tarixində yeni bir səhifə açdı. 9 May, vətənlərinin azadlığı və müstəqilliyi uğrunda mübarizə aparan düşmüş döyüşçüləri və vətəndaşları şərəfləndirmək üçün zəfər Gününün qeyd olunduğu gün idi.
Rza Eyvazov,
YAP-ın gənc fəalı
