2024-cü ilin noyabr ayında Bəhreynin paytaxtı Manama şəhərində keçirilən BMT-nin İqlim Dəyişiklikləri üzrə Konfransı (COP29), dünya miqyasında iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizənin gələcəyini müəyyənləşdirəcək bir neçə mühüm qərarın alındığı bir mərhələ oldu. Bu konfrans, Paris Sazişi və digər beynəlxalq müqavilələr çərçivəsində atılacaq növbəti addımların əsasını qoydu. Dünya liderləri, elmi mütəxəssislər, vətəndaş cəmiyyəti və özəl sektor nümayəndələri, iqlim dəyişikliyinin qarşısını almaq, karbon emissiyalarını azaltmaq və qlobal istiləşməni məhdudlaşdırmaq üçün birgə çalışmaq öhdəliyini bir daha təsdiqlədilər. COP29-da əldə olunan uğurlar, qlobal iqlim siyasətində əhəmiyyətli irəliləyişlərə yol açdı və bir sıra mühüm qərarlar alındı.
İqlim dəyişiklikləri ilə mübarizədə ən böyük problemlərdən biri, inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün maliyyə dəstəyi və resursların təmin edilməsidir. COP29-da bu məsələni həll etmək üçün mühüm addımlar atıldı. İqlim maliyyəsi üzrə yeni öhdəliklər qəbul edildi və inkişaf etmiş ölkələr, 2030-cu ilə qədər iqlim dəyişikliklərinə qarşı mübarizəni gücləndirmək məqsədilə inkişaf etməkdə olan ölkələrə maliyyə yardımlarını artırmağı qəbul etdilər. Dünya Bankı və digər beynəlxalq maliyyə institutları, inkişaf etməkdə olan ölkələrə təmiz enerji texnologiyalarının tətbiqi, iqlim fəlakətləri ilə mübarizə və iqlimlə bağlı adaptasiya tədbirləri üçün 100 milyard dollarlıq maliyyə paketini irəli sürdülər. Bu qərar, inkişaf etməkdə olan ölkələrin iqlim dəyişikliyinin mənfi təsirlərindən ən çox əziyyət çəkən ölkələrə dəstək olmasını təmin edir.
COP29-da, karbon emissiyalarının azaldılması ilə bağlı daha sərt hədəflər müəyyən olundu. Xüsusilə inkişaf etmiş ölkələr, 2035-ci ilə qədər öz karbon emissiyalarını sıfıra endirmək öhdəliyi götürdülər. Bu, Paris Sazişi çərçivəsindəki 1,5°C istiləşmə məqsədinə çatmaq üçün kritik bir addım olaraq qiymətləndirilir. Emissiyaların azaldılması sahəsində yaşıl texnologiyaların inkişafı və daha çox “ağıllı şəhərlər” qurulması ilə bağlı yeni təşəbbüslər də ortaya qoyuldu. Qlobal enerji keçidi istiqamətində atılacaq addımların sürətlənməsi, günəş və külək enerjisi istehsalı, elektrikli nəqliyyat vasitələri və enerji saxlama texnologiyalarının genişləndirilməsi də əsas mövzulardan biri oldu. Bu qərarlar, həmçinin dünya iqtisadiyyatını daha ekoloji dostu və dayanıqlı hala gətirməyə yönəlmiş təşəbbüsləri dəstəkləyir.
Təbiətin qorunması və bərpası, COP29-da müzakirə olunan başqa bir vacib mövzu oldu. Dünya liderləri, meşələrin qorunması və bərpası üzrə yeni təşəbbüslər irəli sürdülər. Meşələrin kəsilməsi ilə mübarizə və təbiətə dayalı həllər tətbiq etmək məqsədilə qlobal əməkdaşlıq genişləndirildi. Xüsusilə, tropik meşələrin qorunması və bərpası üçün beynəlxalq layihələr yaradılacaq. Bu təşəbbüslər, atmosferə karbonun daha az buraxılması, bioloji müxtəlifliyin qorunması və iqlim dəyişikliyinin təsirlərinə qarşı dayanıqlı ekosistemlərin yaradılması məqsədini güdür. Həmçinin, su ehtiyatlarının qorunması və torpaq təmizliyi sahələrində də yeni addımlar atıldı.
Yaşıl texnologiyaların inkişafı, iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizədə ən vacib sahələrdən biridir. COP29-da, təmiz enerji mənbələrinin daha geniş istifadəsi və karbon emissiyalarını azaltmaq üçün yaşıl texnologiyaların tətbiqinin sürətləndirilməsi ilə bağlı yeni beynəlxalq sazişlər imzalandı. Xüsusilə, elektrikli nəqliyyat vasitələri, batareya texnologiyaları, və enerji saxlama sistemləri üzrə daha çox sərmayə qoyulması qərara alındı. Bu, həm də yaşıl iş yerləri və sabit enerji şəbəkələri yaradaraq, gələcəkdə daha dayanıqlı iqtisadiyyatların qurulmasına şərait yaradır.
COP29-da, iqlim dəyişikliyinin sosial aspektləri də geniş şəkildə müzakirə olundu. Ən çox zərər çəkən yerli icmalar, qadınlar, uşaqlar və digər zəif qrupların hüquqlarının qorunması ön planda idi. İqlim dəyişiklikləri nəticəsində yerindən edilən köçlər, humanitar böhranlar və digər sosial fəsadların qarşısını almaq üçün beynəlxalq əməkdaşlıq və daha çox hüquqi tədbirlər görülməsi tələb olundu. Bu çərçivədə, iqlim mühacirətlərinin idarə olunması və zərər çəkmiş ərazilərdəki əhaliyə yardım proqramları daha da gücləndiriləcək. İqlim ədaləti və insan hüquqları məsələləri, həmçinin inkişaf etməkdə olan ölkələrin iqlim tədbirlərinə daxil edilməsini və onların səsini eşitməsini təmin etmək məqsədini güdür.
COP29-un uğurlu nəticələri, qlobal iqlim siyasətində bir çox mühüm irəliləyişlərə səbəb oldu. Lakin bu uğurlar yalnız başlanğıcdır və dünya dövlətləri üçün hələ də böyük çağırışlar mövcuddur. Ümumi qlobal istiləşmənin 1,5°C ilə məhdudlaşdırılması üçün daha çox tədbir görülməlidir. Konfransda qəbul edilən qərarlar yalnız gələcək iqlim siyasətinin çərçivəsini müəyyən etməklə yanaşı, həm də iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəyə yeni yanaşmalar gətirdi. Ancaq bu təşəbbüslərin effektivliyinin artırılması üçün dünya ölkələri arasında daha sıx əməkdaşlıq və öhdəliklərin yerinə yetirilməsi şərtdir.
Nəticə olaraq, COP29 iqlim dəyişikliyi ilə mübarizənin davam etdirilməsi və qlobal istiləşmənin məhdudlaşdırılması üçün yeni bir səhifə açdı. Bu konfrans, iqlim dəyişikliklərinə qarşı mübarizənin yalnız dövlətlər səviyyəsində deyil, həm də hər bir fərd və cəmiyyətin iştirakı ilə uğurlu ola biləcəyini göstərdi. Gələcəkdə daha çox irəliləyişlərə nail olmaq üçün hər bir ölkənin öz öhdəliklərini yerinə yetirməsi və davamlı inkişaf məqsədləri ilə əlaqədar əlavə tədbirlər görməsi vacibdir.
Murad Zeynalov,
Yap-ın gənc fəalı
