Bakıda keçirilən Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurasının 11-ci toplantısı bir daha göstərdi ki, bu təşəbbüs təkcə enerji layihəsi deyil, eyni zamanda geosiyasi, iqtisadi və strateji əməkdaşlıq platformasıdır. Azərbaycanın təşəbbüsü ilə formalaşmış və Avropa Komissiyası tərəfindən fəal şəkildə dəstəklənən bu format enerji təhlükəsizliyi məsələlərinin regional və qlobal müstəvidə müzakirəsi baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır. Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi ilk gündən etibarən Avropa üçün alternativ enerji marşrutu kimi dəyərləndirilib. Bu layihə yalnız texniki və iqtisadi parametrlərlə məhdudlaşmır, o, həm də siyasi iradənin, tərəfdaşlıq münasibətlərinin və qarşılıqlı etimadın məhsuludur. Bu baxımdan, 11-ci toplantının iştirakçı sayı və gündəmə gətirilən məsələlər layihənin geosiyasi çəkisinin getdikcə artdığını sübut edir.
Toplantı zamanı səsləndirilən fikirlər, xüsusilə “bəlkə də daha böyük yerə ehtiyac olacaq” ifadəsi simvolik məna daşıyır. Bu, təkcə fiziki iştirakçı sayının artması ilə izah olunmur. Əslində bu fikir, layihəyə qoşulan ölkələrin və şirkətlərin artan marağını, əməkdaşlığın coğrafi və institusional baxımdan genişləndiyini əks etdirir. Bu genişlənmə enerji bazarının təkamülü ilə yanaşı, siyasi münasibətlərin də dərinləşdiyini göstərir. Cənub Qaz Dəhlizi artıq sadəcə bir təchizat xətti deyil, müxtəlif regionların enerji siyasətlərini uzlaşdıran, davamlı əməkdaşlığı təşviq edən bir mexanizmə çevrilmişdir. Avropanın enerji mənbələrinin diversifikasiyası və enerji asılılığının azaldılması kontekstində bu layihə getdikcə daha strateji əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan isə bu prosesdə yalnız təchizatçı deyil, həm də təşəbbüskar və əlaqələndirici rolunda çıxış edir.
Bu reallıqlar fonunda demək olar ki, Cənub Qaz Dəhlizi təkcə enerji təhlükəsizliyinin təminatı baxımından deyil, həm də regional sabitliyin və iqtisadi inteqrasiyanın möhkəmləndirilməsi baxımından müasir dövrün ən əhəmiyyətli çoxşaxəli layihələrindən biridir. Layihə çərçivəsində iştirak edən tərəflərin müxtəlifliyi – istehsalçılar, tranzit ölkələr və istehlakçılar arasında maraqların tarazlaşdırılması – onu göstərir ki, bu model enerji diplomatiyasının uğurlu nümunəsidir. Əməkdaşlıq və qarşılıqlı məsuliyyət prinsipləri layihənin hər mərhələsində özünü göstərir. Tərəfdaşlar arasında formalaşan bu etimad mühiti, beynəlxalq maliyyə qurumlarının dəstəyi ilə birlikdə layihənin uzunmüddətli dayanıqlığını təmin edir. Bütün bunlar Cənub Qaz Dəhlizini digər enerji layihələrindən fərqləndirən əsas amillərdəndir.
Azərbaycanın bu prosesdə rolu təkcə enerji resurslarının ixracatçısı kimi deyil, eyni zamanda təşəbbüsverici və əlaqələndirici güc kimi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycanın bu sahədə qazandığı təcrübə və strateji baxışı, onu regionda enerji təhlükəsizliyinin əsas təminatçılarından birinə çevirib. Ölkə xam neft, təbii qaz, neft məhsulları, neft-kimya məhsulları və gübrə kimi resursların istehsalçısı və ixracatçısı olaraq yalnız iqtisadi deyil, həm də sənaye və ərzaq təhlükəsizliyi baxımından mühüm mövqeyə sahibdir. Enerji təhlükəsizliyi bu gün artıq ölkələrin milli təhlükəsizliyinin ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Siyasi sabitlik, iqtisadi inkişaf və sənaye potensialı birbaşa dayanıqlı enerji mənbələrindən asılıdır. Bu kontekstdə sənaye təhlükəsizliyi məsələsi də aktuallaşır. Çünki sənayenin inkişafı üçün enerji daşıyıcıları ilə yanaşı, kimyəvi məhsullar və gübrə kimi strateji məhsulların təminatı zəruridir. Azərbaycan bu baxımdan öz resurs potensialı və logistik imkanları ilə qlobal tələblərə cavab verən nadir ölkələrdən biridir.
Cavid Cəfərzadə,
Xəzər rayonu, 206 nömrəli tam orta məktəbin direktoru
