Ağdam toponiminin mənşəyi Azərbaycan coğrafiyasının qədim adətləri və dil ənənələri ilə sıx bağlıdır. Ən geniş qəbul edilən izaha görə, “Ağ” sözü saflıq, işıq və ucalıq rəmzi, “dam” isə yaşayış yeri, ev və ya örtülü məkan mənasını daşıyır. Bu iki söz birləşəndə “işıqlı ev”, “ağ bina” və ya “uca məkan” kimi poetik məna ortaya çıxır. Tarixi mənbələrdə də Ağdamın vaxtilə ağ rəngli böyük bir imarətlə assosiasiya edilməsi bu etimologiyanı gücləndirir.
Digər yanaşmaya əsasən, toponim bölgənin relyef xüsusiyyətləri ilə əlaqələndirilir. “Ağ” komponenti burada torpağın açıq, işıqlı rəngini ifadə etmiş ola bilər, “dam” isə köhnə türk dillərində geniş düzənlik və ya dayanacaq mənasında işlənmişdir. Bu izaha görə, Ağdam “işıqlı düzənlik” və ya “açıq sahə” anlamı ilə təbiətə bağlı bir ad kimi qəbul edilir. Bu baxış xüsusilə əraziyə xas olan geniş çölləri təsvir edir.
Xalq etimologiyasında isə Ağdam adı daha çox estetik və mənəvi məna ilə izah olunur. Burada “ağ” kəlməsi nurlu, bərəkətli və uğur gətirən bir məkan təsəvvürü yaradır. Bölgə sakinlərinin qədimdən bu adı sevə-sevə işlətməsi də həmin rəmzi yükün gücünü göstərir. Adın fonetik sadəliyi və poetik səslənişi onu zaman içində dəyişmədən bu günədək gətirib çıxarıb.
Bu müxtəlif izahlar bir daha göstərir ki, Ağdam adı həm mənəvi, həm coğrafi, həm də tarixi məna çalarları ilə zəngindir. Hər bir yanaşma şəhərin qədimliyinə, yaddaşına və mədəniyyətinə işıq salır. Nəticədə Ağdam təkcə bir yer adı deyil, köklü Azərbaycan tarixinin dərin qatlarına işarə edən bir kimlik simvoluna çevrilir.
Kamran Mustafayev,
YAP Xəzər rayon təşkilatının məsləhətçisi
