Azərbaycanın müasir siyasi tarixində bir çox mühüm hadisələr baş versə də, 2023-cü ilin 19–20 sentyabrında Qarabağda həyata keçirilmiş lokal xarakterli antiterror əməliyyatı xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Bu əməliyyat yalnız hərbi uğur deyildi – o, həm də Azərbaycanın dövlətçilik ənənələrinin möhkəmləndirilməsi, ərazi bütövlüyünün tam təmin olunması və uzun illər davam edən separatizmin aradan qaldırılması baxımından strateji dönüş nöqtəsi kimi tarixə düşdü.
44 günlük Vətən müharibəsinin başa çatmasından sonra bölgədə yeni reallıqlar formalaşmışdı. 2020-ci ilin 10 noyabr tarixli üçtərəfli bəyanata əsasən, Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycan ərazisindən tam çıxarılması nəzərdə tutulurdu. Lakin sonrakı illərdə bu öhdəliklər yerinə yetirilmədi. Qarabağda qalan qanunsuz silahlı birləşmələr bölgədə yeni gərginlik ocaqları yaradır, müxtəlif təxribatlara əl atır, mülki əhalinin və hərbçilərin təhlükəsizliyinə təhdid törədirdi.
2021–2023-cü illər ərzində Azərbaycan əsgərlərinin minaya düşməsi, mövqelərimizə atəş açılması, minaların kütləvi şəkildə basdırılması və diversiya cəhdləri artıq vəziyyətin dözülməz həddə çatdığını göstərirdi. Dövlət bütün diplomatik və siyasi vasitələri işə salsa da, separatçı qüvvələr təxribatlarını davam etdirirdi. Beləliklə, 2023-cü ilin sentyabrında baş verən mina partlayışında hərbi qulluqçularımızın şəhid olması hökuməti qəti tədbir görməyə sövq etdi. 19 sentyabr 2023-cü ildə Azərbaycan Ordusu lokal xarakterli antiterror tədbirlərinə başladı. Əməliyyatın əsas məqsədi qanunsuz silahlı dəstələrin mövqelərini zərərsizləşdirmək, hərbi infrastrukturunu sıradan çıxarmaq və dövlətin konstitusion quruluşunu bərpa etmək idi. Ordumuz müasir hərbi texnologiyalardan istifadə edərək dəqiq və peşəkar zərbələr endirdi. Ən mühüm məqam ondan ibarət idi ki, əməliyyat yalnız hərbi obyektlərə qarşı aparıldı, mülki əhaliyə zərər dəymədi.
Əməliyyat cəmi 23 saat 43 dəqiqə davam etdi. Qısa müddət ərzində separatçı qüvvələr müqavimət gücünü itirdi, bütün mühüm mövqelər Ordumuzun nəzarətinə keçdi. 20 sentyabrda qanunsuz rejimin nümayəndələri ağ bayraq qaldıraraq təslim olduqlarını elan etdilər. Bu, Qarabağda illərlə davam edən separatizmin rəsmi sonu idi. Əməliyyatın nəticələri Azərbaycanın tarixində yeni bir mərhələ açdı. Birincisi, dövlətin suverenliyi və ərazi bütövlüyü tam şəkildə təmin olundu. Qarabağda separatçı rejim fəaliyyətini dayandıraraq faktiki olaraq tarixə qovuşdu. Bu, Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri daxilində öz hakimiyyətini bərpa etməsi demək idi. İkincisi, reinteqrasiya prosesinə start verildi. Azərbaycan dövləti bölgədə yaşayan erməni sakinlərin təhlükəsizliyinə, hüquq və azadlıqlarına təminat verdiyini bəyan etdi. Onların Azərbaycan vətəndaşlığı çərçivəsində sosial və iqtisadi həyata qoşulması üçün yeni imkanlar açıldı. Üçüncüsü, bölgədə sabitlik və təhlükəsizlik təmin olunduqdan sonra sosial-iqtisadi inkişaf proqramları işə salındı. Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun bərpası, infrastruktur layihələrinin icrası, yeni yaşayış məntəqələrinin salınması dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərindən birinə çevrildi.
Əldə olunan qələbənin bədəli də oldu. Antiterror əməliyyatı zamanı Azərbaycan Ordusunun 192 hərbi qulluqçusu şəhid oldu, yüzlərlə əsgər yaralandı. Onların qəhrəmanlığı və fədakarlığı dövlətçiliyimizin möhkəmlənməsi naminə ən ali xidmətdir. Bu igidlərin xatirəsi xalqımızın yaddaşında əbədi yaşayacaq və gələcək nəsillərə vətənpərvərlik nümunəsi olacaq. Bununla yanaşı, Əməliyyat beynəlxalq aləmdə müxtəlif reaksiyalara səbəb oldu. Bir sıra dövlətlər və təşkilatlar narahatlıq ifadə etsələr də, Azərbaycanın suverenliyi və ərazi bütövlüyü beynəlxalq hüquqla tanındığı üçün əməliyyat ölkənin daxili işi kimi qəbul edildi. Qardaş Türkiyə başda olmaqla Pakistan, Macarıstan, İtaliya və digər dost ölkələr Azərbaycanın haqlı mövqeyini açıq şəkildə dəstəklədilər.
Əməliyyat yalnız hərbi nəticələrlə məhdudlaşmadı. Bu hadisə Azərbaycanın regional liderliyini möhkəmləndirdi, dövlətin qətiyyətli siyasət yürütmək gücünü nümayiş etdirdi. Ermənistanla gələcək sülh müqaviləsinin imzalanması üçün də yeni reallıqlar formalaşdı. 19–20 sentyabr 2023-cü il antiterror əməliyyatı Azərbaycan tarixində əbədi qalacaq hadisələrdən biridir. Bu əməliyyatla dövlət suverenliyi bərpa edildi, separatizmə son qoyuldu, Qarabağ bölgəsində reinteqrasiya prosesinə start verildi. Ən əsası isə Azərbaycan xalqı bir daha sübut etdi ki, milli iradə, birlik və dövlətə sədaqət qarşısında heç bir güc dayana bilməz. Bu əməliyyat Azərbaycanın dövlətçilik yolunda yalnız hərbi qələbə deyil, həm də siyasi, mənəvi və tarixi zəfər idi.
Xəzər rayonu, R.Qasımov adına 216 nömrəli tam orta məktəbin müəllimi
Gülər Məmmədbəyli
