Azərbaycan-Özbəkistan arasında dərin tarixi köklərə malik dostluq və əməkdaşləq əlaqələri mövcuddur. Azərbaycan və özbək xalqları ortaq mədəniyyət, eyni dil ailəsinə mənsubiyyət, dini dəyərlər və milli ənənələrlə bir-birinə bağlıdır. Bu bağlar tarixlə, gen yaddaşı ilə möhkəmlənib. İki ölkə arasında əlaqələr 1995-ci il oktyabrın 2-də qurulub. 1996-cı ilin avqustunda Azərbaycanın Daşkənddə, 1998-ci ilin iyulunda isə Özbəkistanın Bakıda səfirlikləri fəaliyyətə başlayıb. Bu diplomatik platformada indiyədək 190-dan çox ikitərəfli sənəd imzalanaraq hüquqi bazanın təməli möhkəmləndirilib.
Keçmiş sovetlər dövründə Türk dövlətlərinin əhalisi bir-birindən ayrı düşmüşdü. Yaxınlaşma, yaxud ona cəhd olanda isə Moskva və əlaltıları belə insanları “pantürkçü”, “panturançı”lıqda təqsirli sayır, beynəlmiləlçilik ideologiyasına zidd “millətçilikdə” ittiham edirdilər. Lakin təzyiq və təqiblərə baxmayaraq, qardaş xalqlar arasında mədəni əlaqələr sovet dönəmində də inkişaf edib. 60 il öncə azərbaycanlı rejissor Tofiq Tağızadənin çəkdiyi “Görüş” filmi mədəni, sosial əlaqələrə aid ən bariz nümunədir. Yeri gəlmişkən, bu film 2019-cu il mayın 7-də Azərbaycan Nazirlər Kabinetinin Qərarı ilə “Azərbaycan Respublikasında dövlət varidatı” elan olunan filmlərin siyahısına daxil edilib.
Özbəkistan Stalin repressiyası illərində azərbaycanlılar üçün, məcburi də olsa, sığınacaq yeri olub. 1966-cı il aprelin 26-da Daşkənd yaxınlığında Rixter şkalası üzrə 8-9 bal gücündə zəlzələdən sonra şəhərin bərpasında Azərbaycan Respublikası da yaxından iştirak edib. Hazırda 70 minə yaxın azərbaycanlı Özbəkistan həyatının sosial, ictimai, iqtisadi və başqa sahələrində fəal iştirak edir. Türk dövlətləri müstəqilliklərini bərpa etdikdən sonra onlar arasında yaxınlaşma sürətlənib. Müstəqilliyin ilk illərində dövlətlərarası münasibətlərin formalaşmasında Ümummilli Lider Heydər Əliyev və Özbəkistanın mərhum Prezidenti İslam Kərimovun böyük xidmətləri olub. İslam Kərimovun 1996-cı ildə Azərbaycana, Heydər Əliyevin isə 1997-ci ildə Özbəkistana səfərləri zamanı tərəflər arasında münasibətlərin strateji istiqamətləri müəyyənləşib.
2023-cü ildə Daşkənddə imzalanan Müttəfiqlik münasibətləri haqqında Müqavilə bu şəkildə ən yüksək zirvəyə çatdığını kəsən mühüm tarixi hadisə oldu. Sənəd Azərbaycan və Özbəkistan arasında dövlət münasibətlərinin ali məqsədinin qurulması üçün iki ölkənin rəsmi müttəfiq statusuna yüksəldi. İyulun 2-də Bakıda Azərbaycan-Özbəkistan Əli Dövlətlərarası Şuranın iclası da məhz bu strategiyanın davamı olaraq mühüm qərarlarla yadda qaldı. Azərbaycan İlham Əliyev Şavkat Mirziyoyevin prezidenti ilə görüşündə növbəti dövr ərzində əldə edilən nailiyyətlər və yeni hədəflər müəyyən edilib. İlham Əliyev çıxışında iki ölkənin ortaq tarixinə, mədəniyyətinə, dilə və etnik yaxınlığa sahib olduğunu vurğuladı: “Biz Özbəkistan-Azərbaycan qardaşlığının gözəl binalarını inşa edirik”, deyə o.
Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyev də öz çıxışında Azərbaycanın yüksək səviyyəli səviyyəsini qəbul etmək üçün təşəkkürünü bildirdi və bu, son xəbərdə qeyd olundu: “Biz artıq müttəfiqik. Şura iclasında iqtisadiyyat, enerji, energetika və mədəniyyət sahələrində birgə layihələrin icrası ilə bağlı nazirlər məruzə ilə əlaqədar. Həmçinin, yeni perspektiv sahələr üzrə dövlət başçıları ilə bağlı konkret tapşırıqlar verildi. Azərbaycan və Özbəkistan arasında imzalanan Müttəfiqlik Müqaviləsi, yalnız hüquqi sənəd deyil, həm də iki dövlətin ortaq gələcək naminə iradəsinin və qardaşlıq ruhunun rəmzidir. Bu gün hər iki ölkə regional və qlobal miqyasda strateji tərəfdaş kimi bir-birini dəstəklıməyə davam edir.
Son illərdə Azərbaycan-Özbəkistan əlaqələri əməkdaşlığımızın gələcəkdə daha da möhkəmlənəcəyini göstərir. Hazırda ölkələrimiz arasında bütün sahələri əhatə edən strateji və çoxşaxəli əməkdaşlıq getdikcə dərinləşir və ikitərəfli münasibətlərin gələcək inkişafı üçün möhkəm təmələ çevrilir. Sonda belə nəticəyə gəlmək olar ki, eyni soy-kökə və uzun tarixə söykənən Azərbaycan-Özbəkistan əlaqələri bu gün yeni dövrün reallıqlarına uyğun olaraq sürətlə inkişaf etdirilir. İki ölkə arasında bu vaxtadək imzalanmış 170-dən çox sənəd, o cümlədən Strateji tərəfdaşlığın dərinləşdirilməsi və hərtərəfli əməkdaşlığın inkişafına dair Bəyannamə bu əməkdaşlıq üçün möhkəm hüquqi baza yaradıb.
Abbasov Həmid,
Xəzər rayonu, 181 №li tam orta məktəbin müəllimi
