Şuşa Bəyannaməsi 15 iyun 2021-ci il tarixində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və Türkiyə Respublikasının Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan tərəfindən imzalanmış mühüm strateji sənəddir. Bu sənəd Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərində yeni mərhələnin əsasını qoydu. Şuşa şəhərində imzalanması isə simvolik və tarixi əhəmiyyət daşıyır. Qarabağ müharibəsindən sonra regionda yaranan yeni geosiyasi reallıqlar fonunda bu sənəd daha da aktuallaşdı. Bəyannamə hərbi, siyasi, iqtisadi, mədəni və digər sahələrdə əməkdaşlığın gücləndirilməsini nəzərdə tutur. O, iki ölkə arasında müttəfiqlik münasibətlərini rəsmiləşdirən ilk sənəddir. Əsas məqsəd qarşılıqlı müdafiəni təmin etmək və strateji tərəfdaşlığı daha da dərinləşdirməkdir. Şuşa Bəyannaməsi Azərbaycanın suverenliyinin, ərazi bütövlüyünün tanınmasının və qorunmasının Türkiyə tərəfindən açıq dəstəkləndiyini göstərir. Bəyannamədə silahlı qüvvələrin birgə təlimləri, müdafiə sənayesində əməkdaşlıq və informasiya təhlükəsizliyi sahəsində əməkdaşlıq kimi vacib müddəalar yer alır. Bəyannamənin digər bir önəmli istiqaməti regional nəqliyyat layihələrinin dəstəklənməsidir. Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə bağlı müddəalar regionun iqtisadi inteqrasiyasına şərait yaradacaq. Bu sənəd, həmçinin mədəni əlaqələrin inkişafına xüsusi önəm verir. Şuşanın Türk dünyası üçün mənəvi və tarixi əhəmiyyəti vurğulanır. Bəyannamə iki ölkə xalqlarının ortaq tarix, dil və mədəniyyət üzərində qurulmuş qardaşlığını gücləndirir. Sənədin imzalanması günü – 15 iyun, eyni zamanda Azərbaycanda Milli Qurtuluş Günü kimi qeyd olunur. Bu da sənədin əlamətdar mahiyyətini daha da artırır. Şuşa Bəyannaməsi bölgədə sülh və sabitliyin təmin olunmasında mühüm rol oynayır. O, Cənubi Qafqazda yeni əməkdaşlıq formatlarının yaranmasına zəmin yaradır. Türkiyə və Azərbaycanın ortaq müdafiə strategiyası regionda balansı dəyişdirə biləcək gücdədir. Bu, həm də digər ölkələr üçün nümunəvi bir əməkdaşlıq modelidir. Şuşa Bəyannaməsi Türk dövlətləri arasında gələcəkdə daha sıx inteqrasiya üçün mühüm addım hesab olunur. Bəyannamənin ruhu Naxçıvan müqaviləsinin davamı kimi də dəyərləndirilir. Tərəflər beynəlxalq platformalarda da bir-birini dəstəkləyəcəklərini təsdiq ediblər. Şuşa Bəyannaməsi, eyni zamanda, diaspor fəaliyyəti sahəsində də əməkdaşlığı təşviq edir. İqtisadi əməkdaşlıqda ticarət dövriyyəsinin artırılması və sərmayələrin təşviqi əsas hədəflərdəndir. Turizm, təhsil və elm sahələrində əməkdaşlıq məsələləri də sənəddə əks olunmuşdur. Enerji təhlükəsizliyi və birgə enerji layihələrinin həyata keçirilməsi də mühüm yer tutur. Bəyannamə iki dövlətin beynəlxalq hüquq çərçivəsində birgə fəaliyyətini gücləndirir. Sənədin imzalanmasından sonra tərəflər bir sıra konkret layihələrin icrasına başlayıblar. Türkiyə şirkətləri Qarabağda bərpa və yenidənqurma işlərinə fəal şəkildə qatılıblar. Bu da iqtisadi əlaqələrin real məzmunla zənginləşdirilməsinə səbəb olub. Azərbaycan və Türkiyə parlamentləri də sənədi ratifikasiya edərək onun hüquqi əsasını möhkəmləndiriblər. Şuşa Bəyannaməsi Türkiyə və Azərbaycanın qlobal və regional proseslərə birlikdə təsir göstərmək əzmini ortaya qoyur. Bəyannamənin beynəlxalq səviyyədə yaratdığı rezonans da diqqətəlayiqdir. Ermənistan və bəzi qüvvələr bu sənəddən narahatlıq duysalar da, bu, regionda təhlükəsizliyin təmininə xidmət edir. Sənədin mühüm istiqamətlərindən biri də gənclər və idman sahəsində əməkdaşlığın təşviqidir. Bu əməkdaşlıq gənc nəslin milli və mənəvi dəyərlər üzərində yetişməsini dəstəkləyir. Şuşa Bəyannaməsi dövlətlərarası münasibətləri xalqlar arasında qardaşlıq səviyyəsinə yüksəldir. Bu sənəd iki ölkənin ortaq taleyinin və gələcək vizyonunun simvoludur. Siyasi analitiklər bəyannaməni XXI əsrin Türk dünyasında ən əhəmiyyətli sənədlərindən biri hesab edirlər. Bəyannamənin müddəaları gələcəkdə Türk Dövlətləri Təşkilatı çərçivəsində də geniş tətbiq oluna bilər. Azərbaycan və Türkiyə bu sənədlə bir daha sübut etdilər ki, “bir millət, iki dövlət” şüarı sadəcə söz deyil, real strategiyadır. Şuşa Bəyannaməsi ilə hərbi əməkdaşlıq səviyyəsi daha da gücləndirildi. O, Cənubi Qafqazda yeni güc balansının formalaşmasına təkan verdi. Sənəd Azərbaycan və Türkiyənin birgə geosiyasi maraqlarının manifestidir. Şuşa Bəyannaməsi gələcək nəsillərə miras qalacaq strateji sənəddir. Bu sənədin həyata keçirilməsi regionun davamlı inkişafına xidmət edir. Qlobal miqyasda dəyişən təhlükəsizlik arxitekturası fonunda bu cür ittifaqlar xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Sənədin imzalanması ilə iki dövlətin əməkdaşlığı keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoydu. Bəyannamə Türk dünyasında liderlik iddiasını gücləndirən bir sənəddir. Azərbaycan və Türkiyə bu bəyannamə ilə siyasi iradə nümayiş etdirdilər. Bu sənəd həm də sarsılmaz dostluq və etimadın sübutudur. Şuşa Bəyannaməsi Azərbaycanın diplomatik uğurlarından biri kimi tarixə düşdü. Onun müddəaları uzunmüddətli strateji planların əsasını təşkil edir. İki ölkənin müdafiə və təhlükəsizlik orqanları arasında koordinasiya daha da gücləndirildi. Bəyannamə enerji və nəqliyyat dəhlizlərinin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün də imkanlar yaradır. Bu sənəd həmçinin beynəlxalq hüquq normalarına uyğun əməkdaşlığın təməl prinsiplərini müəyyən edir. Şuşa Bəyannaməsi ilə Azərbaycan və Türkiyə regional liderlik missiyalarını birləşdirmiş oldular. Bu sənəd regionun inkişafı, sabitliyi və təhlükəsizliyi baxımından mühüm rol oynayır. Əldə olunan razılaşmalar uzunmüddətli tərəfdaşlığın əsasını təşkil edir. Bəyannamə imzalandıqdan sonra tərəflər arasında yüksək səviyyəli səfərlər intensivləşib. İmzalanan sənəd regional əməkdaşlıq platformaları üçün də yeni imkanlar açır. Bütün bu amillər Şuşa Bəyannaməsini strateji və tarixi bir sənədə çevirir. Bu sənəd Azərbaycan və Türkiyə münasibətlərinin təməl sütunlarından biri olacaq. Şuşa Bəyannaməsi dövlətlərarası ittifaqlar tarixində özünəməxsus yer tutur. Onun siyasi, iqtisadi və mədəni nəticələri hələ uzun illər davam edəcək. Sənədin icrası üçün yol xəritəsi hazırlanaraq mərhələli tədbirlər görülür. Bu isə onun effektivliyini təmin edir. Bəyannamə Türk dünyasında inteqrasiya proseslərinə yeni dinamika qazandırır. Eyni zamanda, bu sənəd Qafqaz və Orta Asiya regionları üçün strateji bir model rolunu oynayır. Şuşa Bəyannaməsi iki qardaş xalqın birliyinin rəsmi sənədlə təsdiqidir. Bu sənəd bir daha göstərdi ki, Azərbaycan və Türkiyə çiyin-çiyinə hərəkət edirlər. Regionun gələcəyi bu cür möhkəm müttəfiqlik münasibətlərindən asılı olacaq. Nəticə etibarilə, Şuşa Bəyannaməsi Azərbaycan və Türkiyə üçün strateji dönüş nöqtəsidir.
Günel Əlizadə,
Yeni Azərbaycan partiyası,məsləhətçi
